“… Õýë ãýäýã ç¿éë õ¿íèéã áóñàä àìüòíààñ ÿëãàæ ºãäºã áîë, áè÷èã ãýäýã ç¿éë ñî¸ë èðãýíøèëò õ¿íèéã çýðëýã¿¿äýýñ ÿëãàæ ºãäºã áîëîé… ªºðººð õýëáýë, çºâõºí ñî¸ë èðãýíøëèéí îð÷èíä ë áè÷èã ¿ñýã áàéìóé, áè÷èã ¿ñýãã¿éãýýð ñî¸ë èðãýíøèë ãýäýã ç¿éë áàéæ ¿ë ÷àäìóé…” хэмээн үсэг бичиг судлагч, америк эрдэмтэн И. Е. Гельб авгай “ Бичиг үсгийн судлагаа “ номондоо өгүүлсэн байдаг.
Õýäèéãýýð õýë ãýäýã ç¿éë ýðòíýýñ ºíººã õ¿ðòýë õ¿í òºðºëõòºíèé õàðèëöààíû õýðýãë¿¿ð áîëæ, óëìààð õºãæèæ, õýëýýð õ¿ì¿¿ñ ººð õîîðîíäîî õàðèëöàæ, àæ àìüäðàëàà óäèðäàí çîõèîí áàéãóóëñààð èðñýí áîëîâ÷ õýë íü öàã õóãàöàà, îðîí çàéí äàâõàð õÿçãààðò áàðèãäìàë øèíæ ÷àíàðòàé áºãººä õýëýýð çºâõºí òóõàéí íýã îðîí çàé, öàã õóãàöààíä õ¿ì¿¿ñ ººð õîîðîíäîî õàðèëöàæ ÷àäíà. Õýëíèé ýíý öàã õóãàöàà, îðîí çàéí äàâõàð õÿçãààðûã äàâàõ õ¿í òºðºëõòºíèé áóé áîëãîñîí íèéãýì ñî¸ëûí õàìãèéí ¿íýò ç¿éë áîëîõ íü áè÷èã þì. Ìîíãîë ò¿ìýí ºíãºðñºí ò¿¿õýí öàã ¿å¿ääýý àðâààä áè÷èã ¿ñãèéí òîãòîëöîîã ÿíç á¿ðèéí ó÷èð øàëòãààíû óëìààñ, ÿíç á¿ðèéí õóãàöààãààð õýðýãëýæ èðñýí áºãººä ýäãýýð áè÷èã ¿ñýã íü äýëõèé íèéòèéí áè÷èã ¿ñãèéí ò¿¿õýí ñàëøã¿é áүðýëäýõүүí õýñýã íü áîëæ ÿâäàã. Ìîíãîë ò¿ìýí ºâºã ýðòíýýñ äàðààõ áè÷ã¿¿äèéã õàðèëöàà õîëáîîíûõîî ãîë õýðýãëýãäýõ¿¿í áîëãîí õýðýãëýæ áàéæýý. ¯¿íä :
1. Þì áè÷èã
• Ãàëò áè÷èã
• Õýëõýýñò áè÷èã
• Çàíãèëàà áè÷èã
• Öýöãèéí ýðõè ìýò õýëáýðòýé êèï¿ õýìýýõ õýëõýýñò áè÷èã
• Çóðàã áè÷èã
2. Санаа бичиг
3. Авиа бичиг
a. Үеийн бичиг
b. Цагаан толгойт бичиг
• Ìîíãîë áè÷èã
• Õÿòàн áè÷èã
• ĺðâºëæèí áè÷èã
• Òîä áè÷èã
• Ñî¸ìáî áè÷èã
• Õýâòýý äºðâºëæèí áè÷èã
• Âàãèíäðàãèéí áè÷èã
• Ëàòèí ¿ñýã
• Îðîсæèí “øèíý” áè÷èã ãýõ ìýò.
Бичиг үсэг гэдэг тухайн үндэстэн угсаатныг өөр хооронд нь нэгтгэж өгдөг нэн чухал үнэт өв соёл. Тийм ч учраас эрдэмтэд “ ... Аливаа үндэстний оршин байх гадаад бэлгэ тэмдэг нь тэдний хэл, бичиг хоёр нь бөлгөө. Тэгээд ч аливаа байлдан дагуулагчдын хувьд, аль нэг ард түмнийг устгах зорилгодоо бичгийн үнэт өв сангий нь үгүй хийх явдал эн тэргүүний зорилго нь болдог билээ...” гэж онцлон тэмдэглэсэн нь бидэнд нэгийг бодогдуулах гэсэн хэрэг юм.
Төрөлх хэлнийхээ зүй тогтолд тохирсон эртний уламжлал бүхий бичиг үсэг нь ард түмнийхээ хэлний хөгжлийг зөв чиглүүлэх төдийгүй хэлнийхээ өнгөрсөн, одоо, ирээдүйг холбосон гүүр нь болж өгдөг.
Оросын нэрт зохиолч И.С.Тургенев хэлэхдээ: “ ...Төрөлх хэлээ хайрлацгаа...Энэ бол өвөг дээдсээс бидэнд үлдээсэн цул эрдэнэ, баялаг юм... Энэхүү хүчит зэвсгийг хүндэтгэн хэрэглэ. Чадвартай эзэмшвэл гайхамшгийг бүтээнэм биш үү” гэж хэлсэн.
Их эрдэмтэн, зохиолч Б.Ренчин хэлэхдээ:
“... Чихину чимэг болсон аялгуу сайхан монгол хэл
Чин зоригт өвгөд дээдсийн минь өв их эрдэнэ
Сонсох бүр яруу баялгийг гайхан баясч
Сод их билэгт түмэн юугаан бишрэн магтмуу би хэмээсэн байдаг”.
Ирээдүйд бид аялгуу сайхан монгол хэлээ зөв сурч, зөв ярьж, бичиж, баялаг сан хөмрөгөөс нь цааш нь улам хөгжүүлэх чухал болно.
No comments:
Post a Comment